Orzeczenia sądowe

Wybrane orzeczenia dotyczące prawa spadkowego

Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego- Izby Cywilnej z dnia 28 kwietnia 1973 r. - sygnatura III CZP 78/72

 Ważny jest testament własnoręczny (art. 949 kc) zawarty w liście spadkodawcy skierowanym do spadkobiercy, podpisany w sposób określający jedynie stosunek rodzinny spadkodawcy do spadkobiercy, jeżeli okoliczności nie nasuwają wątpliwości co do powagi i zamiaru takiego rozrządzenia.

Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego- Izby Cywilnej z dnia 5 czerwca 1992 r. sygnatura III CZP 41/92

 Podpis spadkodawcy w testamencie własnoręcznym (art. 949 § 1 kc) powinien być pod rygorem nieważności złożony pod pismem zawierającym rozrządzenie na wypadek śmierci.

postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 16 kwietnia 1999 r., sygnatura II CKN 255/98

 Podstawę dziedziczenia może stanowić testament własnoręczny, który zaginął. Fakt jego sporządzenia, ważność oraz treść rozrządzeń musi zostać udowodniona w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 26 listopada 2004 r., sygnatura I CK 306/2004

 Co do zasady, aby testament własnoręczny został uznany za ważny, musi zostać napisany przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym, podpisany przez niego oraz opatrzony datą, jednak skutkiem wpisania po podpisie spadkodawcy daty pismem maszynowym nie jest nieważność testamentu tego rodzaju.

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 stycznia 1984 r., III CZP 69/83

 Rozrządzenie testamentowe, w którym uczyniono zapis użytkowania nieruchomości, nie stanowi wystarczającej podstawy do dokonania wpisu tego ograniczonego prawa rzeczowego w księdze wieczystej. Do dokonania takiego wpisu potrzebny jest dokument obejmujący oświadczenie obciążonego zapisem spadkobiercy o ustanowieniu na rzecz zapisobiercy prawa użytkowania, sporządzone w formie aktu notarialnego.

Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 482/2000

 Skutki prawne odwołania testamentu i odwołania testamentu odwołującego testament następują z chwilą otwarcia spadku, z tym że odwołanie testamentu odwołującego nie przywraca skuteczności testamentu pierwotnie odwołanego.

Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 czerwca 2001 r., II CKN 543/2000

 Określenie osoby spadkobiercy w drodze wykładni testamentu jest możliwe tylko wtedy, gdy w testamencie zawarto jednoznaczne kryteria, pozwalające ustalić wolę spadkodawcy w sposób nie budzący wątpliwości.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 sierpnia 2005 r., VI ACa 302/2005

 Zgodnie z treścią art. 1009 kc przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu. Nie musi ona zostać wyraźnie podana, ale treść testamentu powinna umożliwiać ustalenie tej przyczyny. Wydziedziczenie jest nieskuteczne, jeżeli jego przyczyna nie wynika z treści testamentu, nawet gdyby w rzeczywistości przyczyna wydziedziczenia zachodziła.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 kwietnia 1999 r. I CKN 1107/97

Instytucja uznania za niegodnego oparta jest przede wszystkim na względach natury moralnej. Interes osób wnoszących powództwo o uznanie spadkobiercy za niegodnego może mieć także charakter niemajątkowy i wynikać z pietyzmu dla pamięci zmarłego oraz związanego z tym dążenia do napiętnowania spadkobiorcy, który np. umyślnie dopuścił się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy.

tekst orzeczenia: I CKN 1107/97

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 9/12

Sprawy o uznanie spadkobiercy za niegodnego należy zaliczyć do kategorii spraw o prawa majątkowe.

Można dopatrywać się w nich pewnych elementów praw osobistych, ale pozostają one zdecydowanie na drugim planie. Żądanie to zmierza przede wszystkim do realizacji interesów majątkowych uprawnionego przez wyeliminowanie określonej osoby z kręgu spadkobierców, a przez to do nowego ukształtowania kręgu osób, na które przechodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.

tekst orzeczenia: I CZ 9/12

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 maja 1977 r. I CR 207/77

Nie jest możliwa rozszerzająca wykładnia art. 928 § 1 pkt 3 Kodeksu cywilnego. Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego nie jest testamentem, lecz szczególnym środkiem dowodowym. W sytuacji zniszczenia przez spadkobiercę takiego pisma nie można więc odnieść skutku w postaci uznania go za niegodnego.

tekst orzeczenia: I CR 207/77

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 10 grudnia 1999 r. II CKN 627/98

Inne zachowania się spadkobiercy niż wymienione w Kodeksie cywilnym jako stanowiące podstawę do uznania go za niegodnego, nawet jeżeli mogłyby być oceniane ujemnie z punktu widzenia ogólnie przyjętych obyczajów, nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do zastosowania tak daleko idącej sankcji.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 marca 2016 r. III CSK 80/15

Przestępstwa znęcania się psychicznego, polegającego m.in. na uporczywym i złośliwym ograniczaniu kontaktów z małoletnim dzieckiem, w wyniku czego doszło do rażącego naruszenia zasad współżycia w rodzinie a następnie do targnięcia się spadkodawcy na życie osób najbliższych i własne, mogą stanowić podstawę do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.

tekst orzeczenia: III CSK 80/15

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 stycznia 2014 r. V CSK 109/13

Katalog ciężkich umyślnych przestępstw, których popełnienie może prowadzić do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia, nie jest ograniczony do przestępstw przeciwko osobie spadkodawcy, rodzinie i opiece. Nie można wykluczyć przestępstwa przeciwko mieniu, musi być to jednak umyślne i ciężkie przestępstwo, za które można uznać jedynie takie, które godzi w podstawy egzystencji spadkodawcy (np. spalenie domu, stanowiącego centrum życiowe spadkodawcy, kradzież wózka inwalidzkiego, w konsekwencji czego spadkodawca zostaje pozbawiony możliwości poruszania się).

tekst orzeczenia: V CSK 109/13

Uchwała składu trzech sędziów Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 19 października 2018 r. III CZP 37/18

Przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej.

tekst orzeczenia: III CZP 37/18