Spadek - porady prawne

Prawo spadkowe

Testament


Kto może sporządzić testament?

 Testament może sporządzić każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby fizyczne, które ukończyły 18 lat lub przed ukończeniem tego wieku, a po ukończeniu 16 lat, zawarły związek małżeński Te wszystkie osoby maja pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli nie zostały częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolnione orzeczeniem sądu. Aby sporządzony testament był ważny osoba która go sporządza musi być w stanie świadomie i swobodnie powziąć tą decyzję i wyrazić swoją wolę. Nie może też ona działać pod wpływem błędu czy groźby.


Jak można sporządzić testament?

 Istnieją 3 podstawowe sposoby sporządzania testamentu:

  • Testament notarialny - Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego. Taki testament sporządza się u notariusza w kancelarii.
  • Testament holograficzny - Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Testament holograficzny jest podstawową formą testamentu zwykłego. Osoba sporządzająca testament musi go w całości napisać własnoręcznie, przy czym może to być dokument sporządzony ręką, a jeżeli dana osoba jest kaleką w sposób zwykle przez nią używany, np. nogą, ustami czy protezą. Uwaga - nie wolno pisać na komputerze ani na maszynie do pisania! Nie ma znaczenia język, w jakim testament zostaje sporządzony, dopuszcza się bowiem sporządzenie testamentu w każdym, znanym spadkodawcy języku. Na przykład obywatel polski mówiący biegle po angielsku może sporządzić swój testament w tym języku.
  • testament allograficzny - Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Osoby urzędowe wymienione powyżej mają obowiązek przyjęcia oświadczenia woli i sporządzenia protokołu w sposób określony w ustawie.

Wszystkie powyżej opisane sposoby maja taką samą moc prawną i wywierają takie same skutki. Np. testament notarialny NIE jest ważniejszy niż własnoręczny itp.

Istnieją również testamenty szczególne, które można sporządzić jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Należą do nich: testament ustny, testament sporządzany na polskim statku morskim lub powietrznym i testament wojskowy.


Testament ustny


Kiedy można sporządzić testament ustny?

  Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Ustawa określa minimalną liczbę świadków, powinno ich być co najmniej trzech. Stąd też w akcie testowania może uczestniczyć większa liczba świadków. Wiele kontrowersji budzi kwestia obawy rychłej śmierci spadkodawcy.

Nie zawsze nawet zgon testatora, następujący wkrótce po sporządzeniu testamentu ustnego, pozwala na przyjęcie, iż w chwili testowania istniała obawa rychłej śmierci. Tytułem przykładu można podać samobójstwo spadkodawcy. w orzecznictwie przyjmuje się, że testament ustny sporządzony w warunkach zamiaru samobójczego nie może być uznany za sporządzony w okolicznościach uzasadniających obawę rychłej śmierci


Jak można stwierdzić treść testamentu ustnego?

  Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.


Czy można odwołać lub zmienić sporządzony testament?

 Tak, testator ma pełną swobodę w tym zakresie, testament jest czynnością odwołalną. Żeby odwołać testament testator musi wyrazić taką wolę - może to zrobić w sposób w sposób wyraźny, np. poprzez sporządzenie nowego testamentu, w którym zostanie odwołany testament wcześniej sporządzony, lub w sposób dorozumiany, np. poprzez zniszczenie dokumentu, przekreślenie go ze stosowną adnotacją itp. Osoba odwołująca testament nie musi wskazywać powodów odwołania testamentu. Można również odwołać na tych samych zasadach testament notarialny, nie jest w tym celu potrzebna ponowna wizyta u notariusza.


Testament a dziedziczenie ustawowe

 Powołanie do dziedziczenia z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Jeżeli spadkodawca sporządził testament to wola wyrażona w testamencie ma pierwszeństwo przed przepisami ustawy i dziedziczą osoby wskazane w testamencie. Jednak zstępnym (dzieci, wnuki etc.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

Więcej informacji zobacz w dziale: pojęcia prawne ---> zachowek


Rejestr testamentów

Od 5 października 2011 roku działa Rejestr Testamentów. Dotyczy on tylko testamentów notarialnych i to takich, które zostały do niego zgłoszone. Zgłoszenie do rejestru jest bezpłatne. Na wniosek testatora wpisu do rejestru dokonuje notariusz. W rejestrze brak jest informacji o spadkobiercach, znajduje się tam tylko informacja, że testament został sporządzony.

Po śmierci spadkodawcy każdy może uzyskać informację z Rejestru za pośrednictwem dowolnego notariusza. Wystarczy mieć akt zgonu.

Zaletą Rejestru jest fakt, że testament nie zaginie i będzie można go łatwo odnaleźć. Dodatkowo można także uzyskać informacje z zagranicznych rejestrów testamentów, które współpracują w ramach Stowarzyszenia Europejskiej Sieci Rejestrów Testamentów (ARERT). Dotyczy to większości państw Unii Europejskiej, a także Rosji.

  • ma charakter dobrowolny - rejestracja testamentu następuje na wniosek testatora złożony u dowolnego notariusza
  • rejestracja testamentu jest bezpłatna