Już 15 listopada 2023 w życie wchodzą uchwalone w lipcu tego roku przepisy wprowadzające ważne zmiany w zasadach dziedziczenia. Objęły one Kodeks cywilny, jak również Kodeks postępowania cywilnego. Ustawodawca uzasadniał te zmiany chęcią zwiększenia efektywności prowadzenia postępowań spadkowych. Nowelizacje te można podzielić na trzy obszary.
Zmiana przepisów dotyczących zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
Według dotychczasowych regulacji, rodzice aby odrzucić spadek w imieniu małoletniego potrzebowali uzyskać do tego uprzednio zgodę sądu opiekuńczego. Regulacja taka, choć zabezpieczała w znaczący sposób interesy majątkowe małoletniego, prowadziła do wzrostu liczby spraw zawisłych przed sądami opiekuńczymi.
Ogromną szansą na usprawnienie, jest wprowadzenie możliwości wnioskowania o takie zezwolenie przed sądem spadku, zamiast przed sądem opiekuńczym. Dzięki temu, nie będzie konieczne już wszczynanie odrębnego postępowania w celu uzyskania zgody, bo taką zgodę udzielać będzie sąd spadku (dodany art. 6401 KPC).
Kluczową zmianą jest zezwolenie rodzicom na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego spadku bez konieczności uzyskiwania zgody sądu, w przypadku kiedy to dziecko zostawało powołane do spadku z powodu wcześniejszego odrzucenia spadku przez rodziców. Aby to uprawnienie się zaktualizowało, czynność musi być dokonana wspólnie przez oboje rodziców, lub przez jednego, ale za zgodą drugiego. (art. 101 §4 KRO)
Rozszerzenie przesłanek uznania za niegodnego dziedziczenia.
Ustawodawca, obok dotychczasowych przesłanego uznania za niegodnego dziedziczenia, tj. sytuacji gdy spadkobierca:
- opuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego
- uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
- uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
III. Ograniczenie kręgu dziedziczących
W sytuacji braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa według polskiego prawa do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy.
Ustawodawca ogranicza krąg spadkobierców w przypadku śmierci któregoś z dziadków. Po śmierci któregoś z dziadków, jego przydział będzie mógł przypaść tylko jego dzieciom i wnukom (a nie jak dotychczas wszystkim jego zstępnym). W przypadku braku dzieci i wnuków, jego udział przypadnie w równych częściach pozostałym dziadkom.