Spadek – porady prawne

Tag: spadkobierca

  • Droit de suite nie wchodzi do spadku

    Instytucja droit de suite uregulowana jest art. 19 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zgodnie z którym twórcy i jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego, przysługuje prawo do wynagrodzenia.

    Istota tego prawa sprowadza się do przyznania autorowi dzieła (plastycznego, fotograficznego, rękopisów literackich i muzycznych, art. 191 p.a.p.p.) oraz jego spadkobiercom prawa, do określonego ułamka ceny osiągniętej przez każdą kolejną sprzedaż tego utworu w obrocie profesjonalnym. Jest to więc odrębne uprawnienie autorsko – prawne o charakterze majątkowym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 czerwca 2019 r., sygn. V ACa 473/18). Genezy tego uprawnienia należy upatrywać w prawie francuskim, w którym wprowadzono je do porządku prawnego w celu zabezpieczenia sytuacji majątkowej twórców i ich spadkobierców. Aktualnie prawo to służy przede wszystkim wyrównaniu ekonomicznej sytuacji twórców tzw. sztuk pięknych z innymi twórcami, którzy uzyskują dochody z każdej kolejnej eksploatacji dzieła (E. Traple, System prawa prywatnego. Tom 13. Prawo autorskie, pod red. J. Barty, Warszawa 2017, s. 222). 

    Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 czerwca 2024 r. (I AGa 280/22) wynikająca z art. 19 u.p.a.p.p. instytucja droit de suite nie może być zaliczona do autorskich praw majątkowych sensu stricto. To majątkowe uprawnienie autorskie zaliczane do szczególnych (samodzielnych, samoistnych, sui generis) uprawnień do wynagrodzenia.

    Do prawa uregulowanego w art. 19 ust. 1 u.p.a.p.p. odnosi się zdanie drugie art. 922 § 2 kc, stąd prawo to nie należy do spadku. Zgodnie z treścią zdania drugiego wskazane w nim prawa, nienależące do spadku, mogą przejść na oznaczone osoby które mogą być spadkobiercami albo tymi spadkobiercami nie być. W przypadku prawa z art. 19 ust. 1 u.p.a.p.p. osoby, na które przechodzi prawo twórcy do wynagrodzenia, są określone jako jego spadkobiercy.

  • Sprzedaż auta zmarłego

    W chwili otwarcia spadku na spadkobierców przechodzą prawa i obowiązki zmarłego. Sam proces dziedziczenia wiąże się z koniecznością dopełnienia wielu obowiązków dotyczących od dziedziczonych dóbr po zmarłym. Często wielu spadkobierców decyduje się na sprzedanie niektórych elementów odziedziczonego majątku. Przykładem może być niepotrzebne dla spadkobiercy auto zmarłego. W związku z tym powstaje konieczność przerejestrowania auta po śmierci właściciela. Aby skutecznie dokonać rejestracji wymagane jest aby spadkobierca posiadał stwierdzenie nabycia spadku. Fizycznym dowodem będzie sądowe lub notarialne stwierdzenie nabycia spadku. W przypadku gdy spadkobierców jest kilku, samochód będzie należał w częściach ułamkowych do kilku współwłaścicieli. Koniecznym stanie się uregulowanie tego stanu w postaci umownego działu spadku.

    Po dopełnieniu obowiązków związanych z dziedziczeniem należy udać się do wydziału komunikacyjnego urzędu starostwa właściwego według miejsca zamieszkania. Oprócz dokumentów wymaganych standardowo przy rejestracji pojazdu wskazanych w art. 72 ustawy Prawo o ruchu drogowym, należy załączyć wniosek o rejestrację pojazdu, dokument poświadczający tożsamość dziedziczącego oraz kartę pojazdu i dowód rejestracyjny, jeżeli były wcześniej wydawane. Dopiero po przerejestrowaniu auta, spadkobierca może nim swobodnie rozporządzać.

    Wskazać także należy, że pomimo śmierci właściciela pojazdu, wykupiona przez niego polisa OC nie wygasa. W tej sytuacji jej ewentualne pisemne wypowiedzenie będzie możliwe dopiero po dokonaniu przerejestrowania auta. Opłata za polisę należy do długów spadkowych i niedopełnienie obowiązku jej zapłaty, będzie skutkować karą w postaci konieczności zapłaty na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

    Warto także pamiętać, że sprzedaż samochodu, który został odziedziczony, przed upływem sześciu miesięcy od daty dziedziczenia, jest uważana za źródło przychodu. Taki przychód podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

  • Zmiany w prawie spadkowym z lipca 2023

    Już 15 listopada 2023 w życie wchodzą uchwalone w lipcu tego roku przepisy wprowadzające ważne zmiany w zasadach dziedziczenia. Objęły one Kodeks cywilny, jak również Kodeks postępowania cywilnego. Ustawodawca uzasadniał te zmiany chęcią zwiększenia efektywności prowadzenia postępowań spadkowych. Nowelizacje te można podzielić na trzy obszary.

    Zmiana przepisów dotyczących zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.

    Według dotychczasowych regulacji, rodzice aby odrzucić spadek w imieniu małoletniego potrzebowali uzyskać do tego uprzednio zgodę sądu opiekuńczego. Regulacja taka, choć zabezpieczała w znaczący sposób interesy majątkowe małoletniego, prowadziła do wzrostu liczby spraw zawisłych przed sądami opiekuńczymi.

    Ogromną szansą na usprawnienie, jest wprowadzenie możliwości wnioskowania o takie zezwolenie przed sądem spadku, zamiast przed sądem opiekuńczym. Dzięki temu, nie będzie konieczne już wszczynanie odrębnego postępowania w celu uzyskania zgody, bo taką zgodę udzielać będzie sąd spadku (dodany art. 6401 KPC).

    Kluczową zmianą jest zezwolenie rodzicom na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego spadku bez konieczności uzyskiwania zgody sądu, w przypadku kiedy to dziecko zostawało powołane do spadku z powodu wcześniejszego odrzucenia spadku przez rodziców. Aby to uprawnienie się zaktualizowało, czynność musi być dokonana wspólnie przez oboje rodziców, lub przez jednego, ale za zgodą drugiego. (art. 101 §4 KRO)

    Rozszerzenie przesłanek uznania za niegodnego dziedziczenia.

    Ustawodawca, obok dotychczasowych przesłanego uznania za niegodnego dziedziczenia, tj. sytuacji gdy spadkobierca:

    1. opuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
    2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
    3. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego
    4. uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
    5. uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

    III. Ograniczenie kręgu dziedziczących

    W sytuacji braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa według polskiego prawa do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy.

    Ustawodawca ogranicza krąg spadkobierców w przypadku śmierci któregoś z dziadków. Po śmierci któregoś z dziadków, jego przydział będzie mógł przypaść tylko jego dzieciom i wnukom (a nie jak dotychczas wszystkim jego zstępnym). W przypadku braku dzieci i wnuków, jego udział przypadnie w równych częściach pozostałym dziadkom.

  • Oświadczenie o przyjęciu spadku

    Jeżeli nie upłynęło 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (tj. dzień, w którym dowiedział się o śmierci krewnego, po którym dziedziczy spadek) w postępowaniu spadkowym przeprowadzanym przez notariusza aktem notarialnym poprzedzającym „Protokół dziedziczenia” będzie zawsze złożone przez wszystkich spadkobierców „Oświadczenie o przyjęciu spadku”. Bieg terminu 6-miesięcznego jest ważny, ponieważ wyznacza możliwość na odrzucenie spadku. Po upływie tego terminu spadkobierca z mocy ustawy spadek przyjmuje, wygasa więc opcja odrzucenia. W sytuacji, gdy część spadkobierców spadek odrzuca, a pozostała część spadek przyjmuje możliwe jest w jednym akcie notarialnym zawarcie zarówno oświadczeń o odrzuceniu spadku, jak i oświadczeń o przyjęciu spadku. Warunkiem determinującym jest jednoczesne stawiennictwo wszystkich spadkobierców u notariusza w dniu przeprowadzanego postępowania spadkowego. Zgodnie z art. 1012 KC poza odrzuceniem spadku, spadkobierca może albo przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), albo przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza). Koszt sporządzanego aktu notarialnego „Oświadczenie o przyjęciu spadku” bądź „Oświadczenie o odrzuceniu spadku” wynosi 50 zł + 23 % podatku VAT. Przy oświadczeniu o odrzuceniu spadku odpis aktu zgonu notariusz wysyła wraz z wypisem do Sądu Spadku, co oznacza, iż akt zgonu osoby zmarłej nie zostanie zwrócony spadkobiercy.

  • Oświadczenie o przyjęciu spadku

    Zgodnie z regulacją art. 1012 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.) spadkobierca może: przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkodawcy (wówczas mamy do czynienia z przyjęciem prostym), przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) bądź spadek odrzucić.

    W momencie wyboru jednego z powyższych wariantów spadkobierca zobowiązany jest jednocześnie złożyć odpowiednie oświadczenie, którego termin i forma stanowi przedmiot regulacji k.c. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być bowiem złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 par.1 k.c.). Ustawodawca przyjmuje jednocześnie domniemanie prawne, wedle którego to brak złożenia oświadczenia w wyznaczonym terminie skutkuje przyjęciem, że spadkobierca przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Należy jednak zauważyć, że orzecznictwo niejako modyfikuje w drodze interpretacji literalne brzmienie powyższej normy, uznając, że w szczególnych sytuacjach sąd może odmiennie oceniać upływ terminu zawitego kierując się zasadami współżycia społecznego (Uchwała SN z 15.03.2018 r., III CZP 110/17, OSNC 2019, nr 2, poz. 18).

    Co zaś tyczy się formy i sposobu dokonania oświadczenia spadkobiercy, to tu należy wspomnieć, iż oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Spadkobierca może także do czynności prawnej w postaci złożenia powyższego oświadczenia umocować osobę trzecią. Pełnomocnictwo takie powinno być w myśl art. 1018 par. 3 k.c. pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym. Ustawodawca w kontekście sposobu składania oświadczenia przez spadkobiercę czyni także dodatkowe zastrzeżenia, stanowiąc, iż oświadczenie takie ma charakter trwały, zatem nie może zostać ono odwołane, a ponadto zawarte pod warunkiem lub terminem obarczone jest wadą nieważności.

    Jedynym przewidzianym przez prawodawcę sposobem na uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie jest regulowana w art. 1019 par. 2 k.c. możliwość uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia w wyniku błędu lub groźby. Również i oświadczenie złożone takich warunkach traktowane jest przez pryzmat regulacji na temat wad oświadczeń woli, z jednoczesnym zastrzeżeniem, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem i spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

    Warto odnieść się także do kwestii transmisji powinności złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Zgodnie z art. 1017 k.c. bowiem jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł, nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

  • Warunek skorzystania przez spadkobiercę ze zwolnienia podatkowego

    Najbliższe spadkodawcy osoby są zwolnione od podatku od nabycia spadku. Dotyczy to małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochy pod warunkiem, że zgłoszą nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego albo od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

    Jeżeli spadkobierca dowiedział się o nabyciu spadku po upływie tych terminów, zgodnie z art. 4a ust. 2 Ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwolnienie z podatku przysługuje. Musi on jednakże zgłosić nabyte rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. Ponadto musi uprawdopodobnić, że rzeczywiście powziął wiadomość o nabyciu spadku później.

    W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 marca 2020 r. o sygn. II FSK 803/18 sąd uznał, że opisana regulacja ma zastosowanie nie tylko do takich przypadków, gdy spadkobierca z przyczyn od siebie niezależnych nie wiedział o nabyciu spadku i uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu jego nabycia. Zwolnienie z podatku nastąpi również wtedy, gdy spadkobierca nie wiedział, jaki faktycznie majątek był przedmiotem dziedziczenia.

    KS

  • Osoba trzecia w rozumieniu art. 1028 Kodeksu cywilnego

    Art. 1028 Kodeksu cywilnego mówi o tym, co stanie się w przypadku rozporządzenia prawem należącym do spadku przez nieuprawnionego. Przepis ten odnosi się do osoby, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, lecz nie jest w rzeczywistości spadkobiercą, a rozporządza prawem należącym do spadku na rzecz osoby trzeciej. Jeżeli przyjmując prawo osoba trzecia działa w dobrej wierze, nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku.

    Art. 1028 k.c. stanowi jeden z nielicznych ustawowych wyjątków od zasady, że nie wolno rozporządzać cudzym prawem (nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet). Podkreśla się, że celem tego rozwiązania jest ochrona obrotu prawnego, połączona z zasadą ochrony osoby trzeciej działającej w dobrej wierze i w zaufaniu do dokumentów urzędowych, takich jak odpisy orzeczeń sądowych lub wypisy zarejestrowanych aktów poświadczenia dziedziczenia.

    Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 lipca 2019 r. o sygn. III CZP 12/19 podjął się rozważenia zakresu podmiotowego art. 1028 k.c., w szczególności czy ma on zastosowanie również do czynności dokonanych pomiędzy osobami należącymi wprawdzie do kręgu spadkobierców ustawowych, ale będącymi spadkobiercami tymczasowymi. Sytuacja taka może mieć miejsce, tak jak w przytoczonej sprawie, w przypadku urodzenia się żywego dziecka poczętego w chwili otwarcia spadku czy sfałszowania testamentu.

    Zdaniem sądu nabywca należący do kręgu spadkobierców ustawowych nie może być uznany za osobę trzecią w rozumieniu tego przepisu. Oznacza to, że osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych, na rzecz której spadkobierca legitymujący się stwierdzeniem nabycia spadku rozporządził prawem należącym do spadku, nie nabyła tego prawa, jeżeli rzeczywistym spadkobiercą jest ktoś inny.

    Zdaniem sądu biorąc pod uwagę wyjątkowe okoliczności, brak wyłączności legitymacyjnego charakteru stwierdzenia nabycia spadku i zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia w stosunkach pomiędzy spadkobiercami, uznać należy, że do podejmowanych przez nich czynności obrotu składnikami spadku nie ma zastosowania art. 1028 k.c. Ochrona prawa dziedziczenia, jako wartości konstytucyjnie chronionej, musi mieć według Sądu Najwyższego charakter rzeczywisty.

    KS

  • Wynagrodzenie od zapisobiercy.

    Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego spadkobiercom przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez zapisobiercę z rzeczy oznaczonej co do tożsamości, stanowiącej przedmiot zapisu zwykłego, za okres do wymagalności roszczenia o wykonanie zapisu (uchwała z 27 sierpnia 2015 roku – III CZP 46/15). Dotyczy to sytuacji, gdy przedmiot zapisu był już w posiadaniu zapisobiercy jeszcze zanim został ogłoszony testament. Dopiero bowiem z chwilą ogłoszenia testamentu zapisobierca może żądać wykonania zapisu (art. 970 kc).

    Spornym jednak była kwestia czy okres, za który zapisobierca musi się rozliczyć, kończy się z chwilą zakończenia sporu sądowego czy też już w momencie zgłoszenia przez zapisobiercę żądania wykonania zapisu. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 lipca 2019 roku (sygn.. akt V CSK 228/18) potwierdził, że spadkobiercy mogą żądać wynagrodzenia od zapisobiercy za korzystanie z przedmiotu zapisu, ale tylko do momentu wystąpienia przez niego z roszczeniem o wykonanie zapisu. Zapisobierca nie może bowiem ponosić konsekwencji zbyt długo trwającego procesu o wydanie przedmiotu zapisu

    Sygn.. akt III CZP 46/15