Spadek – porady prawne

Tag: prawo spadkowe

  • Zmiany w prawie spadkowym z lipca 2023

    Już 15 listopada 2023 w życie wchodzą uchwalone w lipcu tego roku przepisy wprowadzające ważne zmiany w zasadach dziedziczenia. Objęły one Kodeks cywilny, jak również Kodeks postępowania cywilnego. Ustawodawca uzasadniał te zmiany chęcią zwiększenia efektywności prowadzenia postępowań spadkowych. Nowelizacje te można podzielić na trzy obszary.

    Zmiana przepisów dotyczących zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.

    Według dotychczasowych regulacji, rodzice aby odrzucić spadek w imieniu małoletniego potrzebowali uzyskać do tego uprzednio zgodę sądu opiekuńczego. Regulacja taka, choć zabezpieczała w znaczący sposób interesy majątkowe małoletniego, prowadziła do wzrostu liczby spraw zawisłych przed sądami opiekuńczymi.

    Ogromną szansą na usprawnienie, jest wprowadzenie możliwości wnioskowania o takie zezwolenie przed sądem spadku, zamiast przed sądem opiekuńczym. Dzięki temu, nie będzie konieczne już wszczynanie odrębnego postępowania w celu uzyskania zgody, bo taką zgodę udzielać będzie sąd spadku (dodany art. 6401 KPC).

    Kluczową zmianą jest zezwolenie rodzicom na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego spadku bez konieczności uzyskiwania zgody sądu, w przypadku kiedy to dziecko zostawało powołane do spadku z powodu wcześniejszego odrzucenia spadku przez rodziców. Aby to uprawnienie się zaktualizowało, czynność musi być dokonana wspólnie przez oboje rodziców, lub przez jednego, ale za zgodą drugiego. (art. 101 §4 KRO)

    Rozszerzenie przesłanek uznania za niegodnego dziedziczenia.

    Ustawodawca, obok dotychczasowych przesłanego uznania za niegodnego dziedziczenia, tj. sytuacji gdy spadkobierca:

    1. opuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
    2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
    3. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego
    4. uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
    5. uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

    III. Ograniczenie kręgu dziedziczących

    W sytuacji braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa według polskiego prawa do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy.

    Ustawodawca ogranicza krąg spadkobierców w przypadku śmierci któregoś z dziadków. Po śmierci któregoś z dziadków, jego przydział będzie mógł przypaść tylko jego dzieciom i wnukom (a nie jak dotychczas wszystkim jego zstępnym). W przypadku braku dzieci i wnuków, jego udział przypadnie w równych częściach pozostałym dziadkom.

  • Fundacja rodzinna i jej wpływ na prawo spadkowe

    W Polsce funkcjonuje blisko 830 tysięcy firm rodzinnych, generujących przychód o łącznej wartości 322 mld zł w skali roku. Ustawodawca, dostrzegając trudności w zaplanowaniu ich sukcesji, zdecydował się wprowadzić do naszego porządku prawnego instrumenty zapewniające ochronę przed rozdrobnieniem majątku powstałego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. 22 maja 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej. W uzasadnieniu aktu prawnego wskazano, że celem jest uniknięcie „znanego w świecie scenariusza, w którym dzieci dzielą się majątkiem rodziców, a następnie ich potomkowie dzielą dalej majątek na coraz mniejsze części i realizują jedynie własne plany.” Ustawodawca uznał dotychczasowe rozwiązania – takie jak fundusze inwestycyjne gromadzące rodzinne aktywa, czy tak zwane konstytucje rodzinne – za niewystarczające. Zastosowanie konstrukcji fundacji rodzinnej ma zapobiec tzw. „emigracji majątku”, tj. sytuacji w której przedsiębiorcy polscy decydują się na przeniesienie majątku do zagranicznych fundacji lub trustów, poprzez kompleksowe wzmocnienie narzędzi prawnych pozwalających na „zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji.”

    Fundacja rodzinna – podmiot posiadający majątek, który nie dzieli się na udziały – ma pozwolić na zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa prywatnego, w szczególności dla celów zabezpieczenia rodziny. Ma ona uprawnienia gospodarcze, takie jak zbywanie mienia, uczestnictwo w spółkach i udzielanie pożyczek. Wspiera beneficjentów finansowo, edukacyjnie i organizacyjnie. Co do zasady beneficjentami takiej fundacji mają być członkowie rodziny, nie jest to jednak warunek, gdyż podstawowym zamysłem jest kontynuacja działalności biznesowej. Zadaniem nowej instytucji jest realizacja celów określonych przez fundatora -może nim być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych – w oparciu o przekazany majątek. Fundacja rodzinna ma spełniać określone świadczenia na rzecz wskazanych beneficjentów, wśród których mogą znaleźć się: osoba fizyczna, organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego albo fundator fundacji rodzinnej.

    W obecnym stanie prawnym fundacja rodzinna istotnie oddziałuje na kształt prawa spadkowego, przede wszystkim w zakresie instytucji zachowku. Najważniejsze zmiany przedstawiają się jak następuje. Uzupełniony został katalog źródeł zaspokojenia zachowku – o świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przekazane uprawnionemu do zachowku (art. 992 § 2 KC). Dodano obowiązek doliczenia do spadku przy obliczaniu zachowku także funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Majątek fundacji rodzinnej uwzględniany przy obliczaniu zachowku powinien pochodzić wyłącznie od spadkodawcy. Analogicznie, jak w przypadku darowizn – przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się jednak funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, jeżeli wniesienie lub rozwiązanie miało miejsce przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku lub – w pewnych sytuacjach – w czasie kiedy spadkodawca nie miał zstępnych. Wartość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej oblicza się według stanu z chwili ich przekazania, a według cen z chwili ustalania zachowku. W przypadku, gdy fundacja rodzinna jest spadkobiercą, zapisobiercą windykacyjnym albo obdarowaną przez spadkodawcę będzie odpowiadać za zachowek z tego tytułu na dotychczasowych zasadach. Świadczenia otrzymane od fundacji rodzinnej przez uprawnionego obniżają wartość zachowku, natomiast otrzymany zachowek pomniejsza wartość przyszłych świadczeń przysługujących beneficjentowi od fundacji rodzinnej. Fundacja może ponosić odpowiedzialność za zapłatę zachowku – jako spadkobierca, jeżeli otrzyma spadek po fundatorze albo innej osobie, i jako obdarowany – jeżeli otrzyma darowiznę od fundatora albo innej osoby.