Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 25 października 2022 r. (III AUa 193/19) przypomniał, że uprawnienie do żądania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – ze względu na swój osobisty charakter – przynależy tylko do poszkodowanego, w związku z czym w zasadzie wygasa z chwilą jego śmierci, zgodnie z art. 922 § 2 k.c. Przejście roszczenia o zadośćuczynienie na spadkobierców poszkodowanego jest jednak możliwe, jeżeli roszczenie zostało uznane przez dłużnika na piśmie albo jeżeli jeszcze za życia poszkodowanego zostało wytoczone powództwo o to roszczenie (art. 445 § 3 k.c.). W takiej sytuacji przedmiotem dziedziczenia nie jest jednak samo prawo do zadośćuczynienia, lecz konkretne roszczenie o kwotę objętą uznaniem lub dochodzoną w wytoczonym powództwie.
Tag: dziedziczenie
-
Zrzeczenie się dziedziczenia – zmiany przepisów
Ustawa z dnia 26 stycznia o fundacji rodzinnej, która weszła w życie 22 maja 2023 roku, oprócz wprowadzenia do polskiego porządku prawnego nowej instytucji prawa- fundacji rodzinnej, dokonała także zmian w instytucji zrzeczenia się dziedziczenia z art. 1048 k.c. Artykuł został zmodyfikowany poprzez dodanie dwóch paragrafów:
§ 2. Zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części.
§ 3. Zrzeczenie się dziedziczenia na korzyść innej osoby uważa się w razie wątpliwości za zrzeczenie się pod warunkiem, że ta osoba będzie dziedziczyć.”
Natomiast dotychczasowy artykuł został w pozostawiany w dotychczasowym brzmieniu i oznaczony jako paragraf pierwszy:
„§ 1. Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Paragraf drugi dopuszcza możliwość ograniczenia zrzeczenia do prawa zachowku w całości lub części, co oznacza potwierdzenie dotychczasowego stanowiska doktryny oraz orzecznictwa (por. Ciszewski Jerzy (red.), Nazaruk Piotr (red.), Kodeks cywilny, Wolters Kluwers 2023).
W paragrafie trzecim dopuszczono możliwość zrzeczenie się dziedziczenia pod warunkiem na korzyść innej osoby, Takie zastrzeżenie nie skutkuje więc bezpośrednim przysporzeniem, ale jest uzależnione od tego czy faktycznie do spadkobrania dojdą określone osoby. Obecne brzmienie artykułu również znajduje potwierdzenie w dotychczasowym stanowisku doktryny oraz orzecznictwie. (por. Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), WKP 2019)
-
Czy poświadczenie spadkowe może jako spadkobiercę wskazać osobę zmarłą?
Zgodnie z przepisami prawa spadkowego istnieją dwie ścieżki uzyskania tytułu prawego do rozporządzania spadkiem: poprzez sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub poprzez sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Jednakże, co w często występującej sytuacji w której jeden ze spadkobierców umrze zanim zostanie stwierdzone nabycie spadku po pierwszym zmarłym? Czy notariusz odmówi sporządzenia aktu?
Zgodnie z z art. 79 pkt 1a w związku z art.95 b Prawa o notariacie przed sporządzeniem aktu, notariusz spisuje protokół dziedziczenia w obecności wszelkich osób zainteresowanych. Nieobecność tych osób, zgodnie z treścią artykułu 95e §2 pkt.2 , skutkuje odmową sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.
W przedmiotowej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale III CZP 89/09 z dnia 17 listopada 2009 roku, będącej odpowiedzią na pytanie zadane przez Sąd I instancji, przed którym toczyło się postępowanie dotyczące odmowy sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Zgodnie z wykładnią Sądu Najwyższego przepisy o aktach poświadczenia dziedziczenia służą uproszczeniu procedury nabycia spadku. Dopuszczenie do wskazania w akcie poświadczenia dziedziczenia osoby zmarłej jako spadkobiercy, jest w ocenie Sądu Najwyższego elementem upraszczającym postępowanie.
Zdaniem sędziów SN, interesy osoby zmarłej są zabezpieczone dzięki obecność dalszych spadkobierców ustawowych oraz testamentowych, a także osób potencjalnie mogących objąć spadek. Pojęcie osoby zmarłej nie oznacza więc osoby nieobecnej w rozumieniu przepisów Prawa o notariacie. Wobec powyższego należy uznać, że nie istnieją przeszkody we wskazaniu w poświadczeniu majątkowym jako spadkobiercy osoby zmarłej. Udział osoby zmarłej będzie podlegał dalszemu dziedziczeniu zgodnie z zasadami Kodeksu Cywilnego.
-
Warunek skorzystania przez spadkobiercę ze zwolnienia podatkowego
Najbliższe spadkodawcy osoby są zwolnione od podatku od nabycia spadku. Dotyczy to małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochy pod warunkiem, że zgłoszą nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego albo od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.
Jeżeli spadkobierca dowiedział się o nabyciu spadku po upływie tych terminów, zgodnie z art. 4a ust. 2 Ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwolnienie z podatku przysługuje. Musi on jednakże zgłosić nabyte rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. Ponadto musi uprawdopodobnić, że rzeczywiście powziął wiadomość o nabyciu spadku później.
W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 4 marca 2020 r. o sygn. II FSK 803/18 sąd uznał, że opisana regulacja ma zastosowanie nie tylko do takich przypadków, gdy spadkobierca z przyczyn od siebie niezależnych nie wiedział o nabyciu spadku i uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu jego nabycia. Zwolnienie z podatku nastąpi również wtedy, gdy spadkobierca nie wiedział, jaki faktycznie majątek był przedmiotem dziedziczenia.
KS
-
Dziedziczenie roszczenia o zadośćuczynienie
W wyroku z dnia 28 listopada 2019 r.(III CSK 284/17)Sąd Najwyższy potwierdził zakaz dziedziczenia roszczenia o zadośćuczynienia za wyjątkiem sytuacji gdy spadkodawca umarł już w trakcie procesu o zadośćuczynienie. Regulacja przewidziana w art. 445 § 3 k.c. stanowi lex specialis w stosunku do art. 922 k.c. Możliwość dziedziczenia roszczenia wynika z założenia, że śmierć poszkodowanego w trakcie procesu, nie powinna przynosić korzyści dla osoby odpowiedzialnej. Jako wyjątek od reguły ogólnej przewidzianej w art. 922 k.c., art. 445 § 3 k.c. musi być interpretowany wąsko, zaś funkcja kompensacyjna w tym zakresie musi być rozumiana szeroko. Roszczenie, które przeszło na spadkobierców, staje się określoną wierzytelnością, która wchodzi w skład spadku.
-
Czy można dziedziczyć pozwolenie na sprzedaż alkoholu?
Na to pytanie odpowiedzi udzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 28 listopada 2019 r. (III SA/Gl 886/19).
Burmistrz C. udzielił przedsiębiorcy R. G., prowadzącej jednoosobowo działalność gospodarczą, zezwolenia na sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych. R. G uiściła na rachunek gminy opłatę należną za cały rok korzystania z zezwoleń.
Następnie R. G. złożyła oświadczenie o rezygnacji z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych i jednocześnie zrzekła się prawa do odwołania od decyzji organu. Burmistrz wydał więc decyzję o wygaśnięciu wspomnianych zezwoleń.
R. G. zmarła, a jej spadkobierca wniósł o zwrot nadpłaconych opłat, ponieważ R.G. wniosła opłatę za cały rok, a zrzekła się zezwolenia przed jego upływem.
Sąd w Gliwicach podkreślił, że nie ma wątpliwości co do tego, że zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych jest ściśle związane z podmiotem, który otrzymał zezwolenie. Z racji tego nie podlega również dziedziczeniu. Na mocy wydanej przez burmistrza decyzji wygasły więc udzielone R.G. zezwolenia, nie mogą być z racji tego dziedziczone.
Zgodnie z art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego, do spadku nie należą prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Dla sądu niewątpliwie było, że prawa i obowiązki wynikające z wydanych R. G. decyzji administracyjnych zezwalających na sprzedaż alkoholu były ściśle związane z jej osobą.
Spadek stanowi ogół cywilnych majątkowych praw i obowiązków zmarłego. Co do zasady nie należą do niego prawa i obowiązki majątkowe o charakterze publicznoprawnym, regulowane przepisami innych niż prawo cywilne działów prawa, w szczególności prawa administracyjnego czy podatkowego. Wyjątkiem potwierdzającym regułę jest prawo podatnika do zwrotu nadpłaty podatku. Charakter publicznoprawny miały bez wątpliwości opłaty wniesione przez R.G.
Z wyroku tego wynika, że nie jest możliwe dziedziczenie pozwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.