Spadek – porady prawne

Tag: dział spadku

  • Dział spadku, a wpis do księgi wieczystej

    Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia lub sądowe stwierdzenie nabycia spadku nie zawsze będą wystarczające do przejęcia własności danych składników majątku – w sytuacji, gdy spadkobierców jest kilku, zgodnie z art. 1035 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, co znacząco utrudnia korzystanie i rozporządzanie majątkiem. W takich okolicznościach, konieczne będzie przeprowadzenie działu spadku. Przedmiotem tego postępowania jest podział majątku spadkowego pomiędzy wszystkich spadkobierców wraz z ewentualnymi spłatami i dopłatami.

    Dział spadku może odbywać się w sposób sądowy oraz umowny, z czego ten drugi jest naturalnie szybszy i oszczędzający wielu formalności. Wymaga on zawarcia porozumienia pomiędzy wszystkimi spadkobiercami co do podziału spadku; w niektórych przypadkach (np. nieruchomość) niezbędne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

    Po dokonaniu działu spadku, jeżeli w majątku znajdowała się nieruchomość, niezbędne jest także złożenie wniosku o wpis do księgi wieczystej. Nie zrobi tego za nas ani sąd ani notariusz, którzy zobowiązani są jedynie do zawiadomienia sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej, co zaowocuje tylko wpisem ostrzeżenia o niezgodności rzeczywistego stanu prawnego z tym ujawnionym w księdze wieczystej. O właściwy wpis należy zatroszczyć się samemu, składając odpowiedni wniosek wraz z prawomocnym postanowieniem o dziale spadku.

    Wniosek składa się do właściwego sądu rejonowego na specjalnym formularzu KW-WPIS wraz z opłatą wynoszącą 150 zł, zgodnie z art. 42 ust. 3 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych („Od wniosku o wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku albo zniesienia współwłasności pobiera się jedną opłatę stałą w wysokości 150 złotych niezależnie od liczby udziałów w tych prawach”).

  • Odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności do wspólności majątku spadkowego i do działu spadku

    Zgodnie z art. 1035 Kodeksy cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej jako: „kc”) jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do współwłasności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.

    W celu dokładnego wyjaśnienia co oznacza „odpowiednie” stosowanie przepisów o współwłasności, należy najpierw wskazać jak kształtuje się sytuacja prawna spadkobierców przed dokonaniem działu spadku. Przed dokonaniem działu spadku, majątek spadkowy stanowi współwłasność wszystkich współspadkobierców. Każdy z nich może rozporządzać swoim udziałem za zgodą pozostałych współspadkobierców. Po dokonaniu działu spadku przestaje istnieć współwłasność majątku spadkowego wszystkich spadkobierców. Od chwili działu spadku, każdy ze spadkobierców może samodzielnie zarządzać należną sobie częścią spadku – nie stosuje się więc przepisów o współwłasności.

    Odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności do sytuacji prawnej współspadkobierców sprzed działu spadku polega na tym, że stosuje się przepisy o współwłasności (art. 196 kc i następne), lecz tylko w takim zakresie w jakim nie pozostają one w sprzeczności ze swoistymi cechami wspólności spadku, a także gdy przepisy o wspólności majątku spadkowego i działu spadku (art. 1035 kc i następne) nie stanowią inaczej (E. Skowrońska-Bocian, J. Wierciński [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 1035.).

    Które przepisy o współwłasności stosujemy, a których nie?

    Przed działem spadku każdy ze spadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku (art. 206 kc). Każdy ze spadkobierców ma prawo i obowiązek współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną (chyba że powołano kuratora albo ustanowiono zarząd tymczasowy; art. 200). Każdemu ze spadkobierców przypadają pożytki i inne przychody z majątku spadkowego w stosunku do wielkości przysługującego mu udział spadku i w takim też stosunku ponosi wydatki i ciężary (art. 207 kc). Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współspadkobierców, a w braku takiej zgody współspadkobiercy, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (art. 199 kc). Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa.

    Nie mają zastosowania:

    • art. 197 kc, bo ten mówi o domniemaniu równości udziałów współwłaściciele, a przecież udziały współspadkobierców uzależnione są od udziału w spadku;
    • art. 198 kc, bo art. 1036 kc wprost mówi, że każdy ze współspadkobierców może rozporządzać swoim udziałem tylko za zgodą pozostałych współspadkobierców;
    • przepisy art. 210-222 kc, ponieważ traktują one o zniesieniu współwłasności, a to w przypadku współspadkobierców regulują przepisy o dziale spadku.

  • Dział spadku a odpowiedzialność za długi

    Zgodnie z art.  1034. §  2 kc od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów. Natomiast zgodnie z art.  10342 kc od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń.

    Mogłoby się zatem wydawać, że dział spadku powoduje że odpowiedzialność za długi spadkowe jest ograniczona tylko do wartości majątku spadkowego otrzymanego w wyniku działu spadku. Jeżeli zatem ktoś nic nie otrzymał w wyniku działu spadku to nie będzie w ogóle odpowiadać za długi spadkowe. Jest tak jednak tylko w stosunku do osób, które otrzymały zapisy windykacyjne. Natomiast spadkobiercy zawsze odpowiadają za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów ustalonych w stwierdzeniu nabycia spadku. Oznacza to że jeżeli nawet ktoś nic nie otrzymał w wyniku działu spadku to i tak odpowiada za długi w części odpowiadającej jego udziałowi spadkowemu. Dział spadku nie uwalnia zatem od odpowiedzialności za dług spadkowe. Pogląd taki znajduje oparcie w doktrynie – J. Ciszewski, J. Knabe [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 1034(2). https://sip.lex.pl/#/commentary/587858982/715222/ciszewski-jerzy-red-nazaruk-piotr-red-kodeks-cywilny-komentarz-aktualizowany?cm=URELATIONS (dostęp: 2023-02-18 17:04)