Spadek – porady prawne

Tag: długi spadkowe

  • Zwrot kosztów pogrzebu przez bank

    Wśród długów spadkowych można wyróżnić długi powstałe z chwilą otwarcia spadku. Zalicza się do nich zgodnie z treścią art. 922 § 3 Kodeksu cywilnego, koszty pogrzebu Spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Według większości doktryny do niezbędnych wydatków związanych z organizacją pogrzebu kwalifikuje się wydatki na: zakup trumny, przewóz zwłok, opłacenie kwatery na cmentarzu, organizację ceremonii pogrzebowej, zakupienie odzieży pogrzebowej dla osoby zmarłej, a także wydatki na kremację oraz wieńce i kwiaty. Osoba ponosząca koszty pogrzebu, ma w związku z tym roszczenia regresowe wobec pozostałych spadkobierców, nawet jeżeli sama nie jest spadkobiercą. Oprócz tego art. 55 ustawy prawo bankowe w przypadku śmierci posiadacza rachunku bankowego, zobowiązuje wypłacić kwotę pokrywającą koszty pogrzebu posiadacza rachunku. Bank jest zobowiązany wypłacić zwrot powyższych kosztów do wysokości salda rachunku. Osoba, która wystąpi do banku o pokrycie kosztów pogrzebu posiadacza rachunku, musi przedstawić rachunki potwierdzające wydatki poniesione przez nią w związku z organizacją pogrzebu. Jeżeli rachunki nie zawierają danych pozwalających zidentyfikowanie osoby, która poniosła rzeczywiste koszty, jako dowód można przedstawić np. wyciąg z rachunku bankowego potwierdzający dokonanie zapłaty za ten rachunek albo potwierdzenie dokonania zapłaty kartą płatniczą w zakładzie pogrzebowym.

    Jednakże, podobnie jak w przypadku 922 § 3 Kodeksu cywilnego, wydatki te nie mogą przekraczać kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku, jak również rachunek, z którego zostaną pokryte koszty nie może być rachunkiem wspólnym. Kwota wypłacona na koszty pogrzebu nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku. Bank może wypłacić maksymalnie sumę środków znajdujących się na rachunku, nawet gdy zmarły korzystał z kredytu odnawialnego.

  • Odpowiedzialność za długi spadkowe spadkobierców i zapisobierców

    Długi spadkowe są to zobowiązania spadkodawcy, które powstały przed jego śmiercią oraz te związane bezpośrednio z jego śmiercią. Przepisy kodeksu cywilnego wypowiadają się o kwestii odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe.

    Na mocy art. 1034 § 2 Kodeksu cywilnego, od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów. Skutkiem działu spadku jest więc ustanie solidarnej odpowiedzialności pomiędzy spadkobiercami. Od tej pory każdy spadkobierca odpowiada za długi proporcjonalnie do wysokości swojego udziału w spadku.

    W postanowieniu z dnia 20 września 2000 r. (sygn. I CKN 295/00) Sąd Najwyższy wskazał, że przedmiotem działu spadku mogą być wyłącznie aktywa, natomiast podział długów następuje z mocy prawa, odpowiednio do podziału aktywów. Zgodnie z orzecznictwem sądów, podmiotowy zakres odpowiedzialności spadkobierców określa się w oparciu o posiadane prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia albo europejskie poświadczenie spadkowe. Oznacza to, że zakres przedmiotowy i podmiotowy odpowiedzialności za długi spadkowe określa się na dzień otwarcia spadku.

    Inaczej zakres odpowiedzialności wobec spadkobierców i zapisobierców kształtuje art. 10342 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego brzmieniem od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. W tej sytuacji odpowiedzialność ustalana jest w stosunku do przysporzeń a nie udziału w spadku. W orzecznictwie sądów podkreśla się, że przepis art. 10342 k.c. nie dotyczy proporcjonalnego rozłożenia odpowiedzialności w relacji pomiędzy spadkobiercami, a jedynie w relacji pomiędzy zapisobiercami a spadkobiercami.

    Zgodnie z wykładnią językową art. 1034 § 2 k.c. podział długów spadkowych odbywa się więc proporcjonalnie do wielkości udziałów w spadku spadkobierców, natomiast wedle art. 10342 k.c., podział długów następuje proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez spadkobierców i zapisobierców przysporzeń. Interpretacja ta jednak stwarza wątpliwości ze względu na niejednolite orzecznictwo i odmienne stanowisko doktryny.

    Sądy co do zasady stosują wykładnię językową komentowanych przepisów przyjmując, że zapisobierca odpowiada za długi spadkowe wspólnie ze spadkobiercami po dziale spadku proporcjonalnie do uzyskanego przysporzenia (tak Sąd Rejonowy w Olsztynie z 3 lipca 2017 r. o sygn. X Ns 1762/16).

    W wyroku z dnia 30 maja 2017 r. o sygn. II Ca 1527/16 Sąd Okręgowego w Szczecinie uznał, że zgodnie z art. 1034 2 k.c. od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń (podobnie Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze w wyroku z dnia 25 stycznia 2019 r. o sygn. I C 786/17). Orzeczenia te zapadły jednakże w stanie faktycznym, w którym nie było zapisobierców, tylko spadkobiercy.

    Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z 27 grudnia 2018 r. o sygn. II Ca 553/18, wierzyciel powinien więc wykazać w jakiej proporcji dłużnik odpowiada za dług spadkowy stosownie do otrzymanego przysporzenia. W takim wypadku konieczne jest wykazanie wartości przysporzeń wszystkich beneficjentów spadku w więc zarówno spadkobierców i zapisobierców i na tej podstawie dopiero możliwe jest ustalenie proporcji w jakiej odpowiadają oni za długi spadkowe. 

    Wymaga wskazania, że doktryna prawa co do zasady nie przyjmuje wykładni językowej art. 10342. Odrzuca również zasadę lex posterior derogat legi anteriori oznaczającą, że przepis wprowadzony później deroguje ten wcześniejszy. Zgodnie z tą zasadą, art. 10342 przemawiający za podziałem odpowiedzialności za długi spadkowe proporcjonalnie co do wartości otrzymanych przysporzeń powinien znaleźć zastosowanie do sytuacji zapisobierców i spadkobierców, ponieważ został wprowadzony dopiero w 2011 r.

    Zgodnie z interpretacją części doktryny „należy opowiedzieć się za wykładnią, zgodnie z którą art. 10342 dotyczy jedynie rozłożenia odpowiedzialności między zapisobierców a wszystkich spadkobierców, natomiast w zakresie rozłożenia odpowiedzialności między tych ostatnich nadal właściwy pozostaje art. 1034 § 2, a zatem spadkobiercy zawsze po dziale będą odpowiadać proporcjonalnie do swych udziałów w spadku, a nie korzyści uzyskanej przy dziale” (P. Księżak, Zapis windykacyjny, s. 182-183).

    Natomiast zdaniem G. Gorczyńskiego, „błędne odczytywanie pojęcia wartość przysporzenia, o którym stanowi art. 10342 k.c., prowadzi niektórych autorów to twierdzenia, że przepis ten ma zastosowanie wyłącznie w przypadku rozłożenia odpowiedzialności za długi spadkowe między zapisobierców a wszystkich spadkobierców. Jeśli zaś chodzi o rozłożenie tej odpowiedzialności tylko na spadkobierców, właściwą podstawą pozostawać ma art. 1034 § 2 k.c., co oznacza, że po dziale spadku spadkobiercy będą odpowiadać za długi spadkowe proporcjonalnie do swych udziałów w spadku, nie zaś według przysporzeń uzyskanych przy dziale spadku” (G. Gorczyński, Kodeks cywilny, Komentarz. Tom I, red. Magdalena Habdas, Mariusz Fras).

    Sądy nie dokonały nadal pogłębionej analizy relacji tych dwóch przepisów, co w przyszłości może uczynić Sąd Najwyższy. To w jaki sposób sąd ustali odpowiedzialność zapisobierców i spadkobierców wobec wierzycieli za długi spadkowe będzie miało doniosłe znaczenie przy sytuacji, gdy w dziale spadku dokonano podziału innego niż w postępowaniu o stwierdzeniu nabyciu spadku.