Zgodnie z art. 1035 Kodeksy cywilnego (ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej jako: „kc”) jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do współwłasności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych.
W celu dokładnego wyjaśnienia co oznacza „odpowiednie” stosowanie przepisów o współwłasności, należy najpierw wskazać jak kształtuje się sytuacja prawna spadkobierców przed dokonaniem działu spadku. Przed dokonaniem działu spadku, majątek spadkowy stanowi współwłasność wszystkich współspadkobierców. Każdy z nich może rozporządzać swoim udziałem za zgodą pozostałych współspadkobierców. Po dokonaniu działu spadku przestaje istnieć współwłasność majątku spadkowego wszystkich spadkobierców. Od chwili działu spadku, każdy ze spadkobierców może samodzielnie zarządzać należną sobie częścią spadku – nie stosuje się więc przepisów o współwłasności.
Odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności do sytuacji prawnej współspadkobierców sprzed działu spadku polega na tym, że stosuje się przepisy o współwłasności (art. 196 kc i następne), lecz tylko w takim zakresie w jakim nie pozostają one w sprzeczności ze swoistymi cechami wspólności spadku, a także gdy przepisy o wspólności majątku spadkowego i działu spadku (art. 1035 kc i następne) nie stanowią inaczej (E. Skowrońska-Bocian, J. Wierciński [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2017, art. 1035.).
Które przepisy o współwłasności stosujemy, a których nie?
Przed działem spadku każdy ze spadkobierców ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku (art. 206 kc). Każdy ze spadkobierców ma prawo i obowiązek współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną (chyba że powołano kuratora albo ustanowiono zarząd tymczasowy; art. 200). Każdemu ze spadkobierców przypadają pożytki i inne przychody z majątku spadkowego w stosunku do wielkości przysługującego mu udział spadku i w takim też stosunku ponosi wydatki i ciężary (art. 207 kc). Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współspadkobierców, a w braku takiej zgody współspadkobiercy, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (art. 199 kc). Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa.
Nie mają zastosowania:
- art. 197 kc, bo ten mówi o domniemaniu równości udziałów współwłaściciele, a przecież udziały współspadkobierców uzależnione są od udziału w spadku;
- art. 198 kc, bo art. 1036 kc wprost mówi, że każdy ze współspadkobierców może rozporządzać swoim udziałem tylko za zgodą pozostałych współspadkobierców;
- przepisy art. 210-222 kc, ponieważ traktują one o zniesieniu współwłasności, a to w przypadku współspadkobierców regulują przepisy o dziale spadku.